Achter de schermen
Wat is er nu zo ‘Dandoy’ aan de Helsons?
In ons tweede deel van het Dandoy Dagboek, spreekt onze content manager Clara met Bernard Helson en zijn zonen, Alexandre en Antoine, respectievelijk de zesde en zevende generatie van de familie.
Het is een zonnige donderdag in de herfst en zoals gewoonlijk ben ik te laat. Terwijl ik door de Boterstraat spurt, zie ik Bernard Helson, de directeur van Maison Dandoy en zijn twee zonen, Alexandre en Antoine, poseren voor de lens van Noémie, de ziel en het hart achter de sociale media van Maison Dandoy. Voor de etalage van de boetiek probeert ze het drietal zo naturel mogelijk vast te leggen.
Ik zou niet zo ver willen gaan om te zeggen dat de drie mannen op hun ongemak zijn, maar ze zien er wel een tikkeltje gespannen uit om te poseren voor een onverwacht publiek. Voor de boetiek heeft zich namelijk een ongewoon grote groep klanten verzameld. Meer dan dat we ons kunnen herinneren sinds het einde van de lockdown. Misschien is dit toeval een goed voorteken. De drie mannen laten zich vandaag fotograferen om een grote ommezwaai aan te kondigen: na zevenendertig jaar, waarvan drieëntwintig jaar als algemeen directeur, laat Bernard Helson de toekomst van zijn familiebedrijf in handen van zijn twee zonen.
Niet zomaar een fotoshoot
Afgezien van het feit dat ik stiekem altijd een beetje laat ben, is er nog iets anders dat je over mij moet weten: ik heb een theorie over zowat alles. Eén van die theorieën is dat je vaak de verborgen gevoelens of gedachten van iemand kunt raden door te observeren hoe die persoon voor de camera poseert. Alexandre, de oudste zoon, kijkt verward naar het hele gebeuren terwijl Antoine zijn tanden bloot lacht, alsof zijn leven ervan afhangt. Zou deze awkwardness kunnen wijzen op het feit dat de zonen beseffen dat ze hier een definitief moment vastleggen, na jaren naast hun vader te hebben gewerkt? Alsof hij mijn gedachten leest, draait Alexandre zich naar me toe en zegt: "De zon verblindt me". Bernard Helson, gewoonlijk eerder voorzichtig en terughoudend, kijkt vandaag ondeugend uit zijn ogen. Wanneer Noémie aan Antoine en Alexandre voorstelt om meer te ontspannen "zoals hun vader", lacht Bernard Helson. "Hoor je dat? Jullie moeten meer zijn zoals ik,” zegt hij geamuseerd tegen zijn zonen.
Als de fotoshoot voorbij is, gaan we naar boven, naar het kantoor boven de boetiek waar het verhaal van Bernard Helson zich ontvouwde. Hij zit aan het houten bureau, waar voor hem zijn schoonvader Jean Rombouts-Dandoy zat, en daarvoor Jean's vader Valère Rombouts-Dandoy. Ik vraag hem wat hij denkt over zijn afscheid bij Maison Dandoy en hij antwoordt: "Vreemd, maar niet zo vreemd als ik dacht". Ik knik bevestigend. Ik behoor namelijk ook tot de categorie van mensen die zich altijd op het ergste voorbereiden. “Ik word wel een beetje nostalgisch soms", geeft hij toe, "alsof er iets ontbreekt". Maar Bernard Helson is niet iemand die stil zit. Het is nog geen maand geleden en Bernard komt al af en toe langs om hallo te zeggen, voor het geval dat de mensen hem zouden vergeten. Hij heeft Maison Dandoy misschien wel dag gezegd, maar het is geen vaarwel. Met een glimlach vertelt Bernard hoe hij zijn verhaal zou kunnen neerschrijven. De memoires zouden genoeg hoofdstukken moeten bevatten om alle anekdotes die hij in de loop der jaren heeft verzameld een plek te geven. Als er een uitgever is die dit leest...
Koekjes zonder poespas
Bernard Helson kwam in 1984 bij het bedrijf om aan de zijde van zijn schoonvader te werken. "Papa deed alles in één ruk," legt Bernard's roudste zoon Alexandre uit. “Hij leerde mama kennen, trouwde met haar, begon in het atelier te werken en samen kregen ze mij.” "Niet overdrijven," onderbreekt Bernard, "jij kwam pas twee jaar later, in '86".
Toen Bernards schoonvader Jean Dandoy in 1998 overleed, erfde Bernard de verantwoordelijkheid die hij nu aan zijn zonen toevertrouwt. Doorheen de tijd en van generatie op generatie werd er een andere invulling gegeven aan de rol van algemeen directeur. Maar ondanks deze evolutie, willen Alexandre en Antoine hetzelfde: koekjes maken zonder poespas, op een artisanale en authentieke manier.
De drie respectievelijke carrières van Bernard en zijn zonen (die eigenlijk elk een artikel verdienen) hebben één ding gemeen: ze zijn allemaal begonnen door het hun handen uit te steken in het atelier. Het idee om te starten in het hart van het bedrijf was vanzelfsprekend, een kwestie van gezond verstand. Het zou ondenkbaar zijn om Maison Dandoy te vertegenwoordigen zonder de koekjes kruimel voor kruimel te kennen. Dit gezond verstand hebben ze te danken aan de generaties voor hen die de oorlog hebben meegemaakt. Zij gaven drie belangrijke lessen door aan de nieuwelingen: gooi niets weg, als het niet kapot is repareer het niet, en concentreer je op duurzaam vakmanschap.
Hoewel de vorige generatie vaak te horen kreeg dat zij tijdens de Les Trente Glorieuses de boot van de moderne industrialisatie hadden gemist, hebben hun gezond verstand en vindingrijkheid vruchten afgeworpen. Deze eigenschappen hebben bijgedragen aan de dertig jaar van naoorlogse economische groei. Achteraf gezien zijn wij het erover eens dat dit misschien wel hun grootste verwezenlijking is geweest.
Maison Dandoy is altijd trouw gebleven aan zijn idealen en dat merk je in alles wat ze doen. Zowel hun professionele als persoonlijke relaties stralen hartelijkheid uit. Ook zijn ze er in geslaagd een gevoel van familiariteit te creëren onder de werknemers. Ik probeer niet te laten uitschijnen dat de kantoren en het atelier van Maison Dandoy hetzelfde zijn als pakweg de onschuldige fantasiewereld van de Teletubbies. Maar iedereen bij Maison Dandoy is ‘mens-mens’, als je snapt wat ik bedoel. Ze zijn niet bang om zichzelf in vraag te stellen en hun fouten toe te geven.
Werken als een gezin
Ik vraag hoe het is om als gezin samen te werken en als ik tussen de regels door lees, begrijp ik dat het niet altijd van een leien dakje is gegaan. Het lijkt erop dat het dragen van de naam ‘Dandoy’ vroeger van groot belang was. Alexandre en Antoine erfden de Dandoy-naam niet omdat papa Bernard zelf in de Dandoy-familie terechtkwam als echtgenoot van Christine Dandoy. In het Frans noemen ze dit een 'pièce rapportée*', dat vrij vertaald kan worden als ‘buitenstaander’. Om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt, proberen Alexandre en Antoine niet over werk te praten in familiecontext of over familie tijdens de werkuren. En ze willen dat iedereen op gelijke voet staat: "We zijn nu allemaal ‘pièce rapportée’. Iedereen maakt op dezelfde manier deel uit van dit avontuur. Ook jullie twee!" Alexandre wijst naar Noémie en mij, terwijl Noémie een ontroerende foto maakt van Bernard en Antoine, en ik hun woorden typ op mijn laptop. Ik bewonder Alexandre's idealistische en dromerige persoonlijkheid, die hij volgens papa Bernard Helson van zijn grootvader Jean Dandoy heeft meegekregen. Alexandre zit nooit stil achter zijn bureau, maar is altijd in beweging en multitaskt moeiteloos tussen verschillende projecten.
(*une pièce rapportée is in het Frans een uitdrukking die verwijst naar mensen die door middel van het huwelijk in een bepaalde familie terechtkomen. Er is geen waarheidsgetrouwe vertaling naar het Nederlands omdat het een iets meer negatieve connotatie heeft dan gewoonweg ‘schoonfamilie’).
Er zit exact twee jaar tussen Alexandre en Antoine. Ik kon het niet laten om dit perfecte toeval, dat de broers zelf niet meer lijkt te verbazen, met jullie te delen. Ze zijn dus allebei op precies dezelfde dag geboren, twee jaar na elkaar. We zouden het moeten navragen bij hun papa, maar bij Maison Dandoy staat twee jaar bijna zeker gelijk aan heel wat anekdotes en herinneringen. Antoine en Alexandre denken zelf met een warm gevoel terug aan hun jeugd. Ze praten liefdevol over grote kookpotten waarin het speculoosdeeg werd gemaakt. Ik geloof dat de broers sowieso de grote kookpotten waren ingedoken, in tegenstelling tot vorige generaties, die erin werden geduwd.
Een overvloed aan anekdotes
Ons gesprek is doorspekt met anekdotes en uiteenzettingen. Bernard wordt vaak overmand door een gevoel van nostalgie waardoor hij regelmatig de kamer ernaast in-en uitloopt om archiefmateriaal op te duiken. Zo komt hij terug met floppy disks die hij in 1985 kocht. Het lijkt op een VHS en katapulteert me terug naar een tijd die enkel twintigplussers zich zullen herinneren. Plots komt Bernard terug met een oud personeelsregister van Fernande, zijn betovergrootmoeder, onder de arm. Trots laat hij zijn persoonlijk inschrijvingsnummer uit 1984 zien. "Dit is eigenlijk een typisch familietrekje," merkt Antoine op, "wij zijn niet in staat om iets weg te gooien." Geen wonder dat duurzaamheid een rode draad vormt binnen het familiebedrijf.
In een onzekere wereld die zoekende is dat een bedrijf als Dandoy een houvast is, een plek waarbij je altijd kan thuiskomen.
Alexandre gaat hierop in: "We willen dit verhaal waarmee we zijn opgegroeid levend houden en al het erfgoed dat daarbij hoort. We zijn niet van plan om alles weg te gooien, maar we willen ons wel aanpassen aan de wereld waarin we leven. Het feit dat we al bijna twee eeuwen bestaan, mag geen excuus zijn om te doen 'wat we altijd al deden'. Traditie en vernieuwing gaan hier hand in hand.”
Bernard's grootvader, Valère, had altijd geweigerd om iets te veranderen of weg te gooien, "nooit van z’n leven". Toen de rijp was, waagde Bernard Helson de sprong. Na een familiebijeenkomst in het begin van de jaren 2010, besloot hij Base Design de lastige taak toe te vertrouwen om de identiteit van het huis op te frissen. Alexandre herinnert zich: "Onze vader voelde dat het tijd was om verder te gaan, maar ik denk dat hij geen idee had waar hij aan begon. Tijdens de eerste vergadering zei hij dat ze niet aan het logo of aan de kleuren mochten komen". Ze beginnen allemaal te lachen terwijl Alexandre plagerig opmerkt dat zijn vader “toch ook een beetje Valère in zich heeft". Op dat moment besef ik dat Alexandre iets belangrijks heeft aangestipt. We zullen ons nooit volledig bewust zijn van hoeveel er aan ons is doorgegeven en hoeveel we zelf ooit aan anderen zullen doorgeven. En dat is misschien wel waarom dit allemaal zo fascinerend is.